Συμβουλές προς τις οικογένειες/φροντιστές

των ψυχικά πασχόντων

​

• Στις ψυχικές διαταραχές ο ρόλος του οικείου περιβάλλοντος και της οικογένειας είναι ιδιαίτερα σημαντικός, καθώς οι ασθενείς συχνά δεν έχουν συνείδηση της ασθένειας τους, δε σκέφτονται να συμβουλευτούν τους ειδικούς ή και εγκαταλείπουν τη φαρμακευτική αγωγή που τους έχει δοθεί.

 

 

​

​

​

​

​

​

​

• Ο ρόλος της οικογένειας μπορεί να γίνει πολύ βοηθητικός στην πορεία της νόσου και να συντελέσει σημαντικά στις καλές συνθήκες διαβίωσης του ασθενούς, ενώ στην αντίθετη περίπτωση μπορεί να γίνει επιβαρυντικός, εντείνοντας τη συναισθηματική φόρτιση που αισθάνεται ο ασθενής και ενισχύοντας την κοινωνική του απομόνωση.

 

• Υπάρχουν αρκετά πράγματα που μπορείτε να κάνετε για να βοηθήσετε τον συγγενή σας να αντιμετωπίσει τη νόσο του, ενώ παράλληλα να μπορείτε να προστατεύσετε τον εαυτό σας και να μη σταματήσετε να ζείτε τη δική σας ζωή:

 

Κατανόηση και αποδοχή της νόσου

​

• Χρειάζεται πολύς χρόνος, υποστήριξη και ενημέρωση για να αποδεχτεί κανείς ότι ένα συγγενικό-αγαπημένο του πρόσωπο πάσχει από μια σοβαρή ασθένεια ψυχικής φύσεως. Συχνά οι συγγενείς νιώθουν φοβισμένοι, απελπισμένοι, μπερδεμένοι ακόμα και θυμωμένοι. Ως αποφυγή αυτού, μπορεί η οικογένεια να βρίσκεται σε άρνηση ή σε υποτίμηση του προβλήματος της νόσου.

• Πολλές φορές η αποδοχή της νόσου είναι εξίσου δύσκολη για την οικογένεια όσο είναι και για τον ασθενή.

• Μάθετε όσα περισσότερα μπορείτε για τη ψυχική πάθηση. Έτσι θα μπορέσετε να είστε πιο αποτελεσματικοί στη βοήθεια που προσφέρετε.

• Μάθετε τα προειδοποιητικά σημάδια της υποτροπής.

• Η κατανόηση της ασθένειας και των περιορισμών που αυτή επιβάλει, επιτρέπει στον πάσχων να αισθανθεί μεγαλύτερη αποδοχή από το περιβάλλον του και οι όποιες βελτιώσεις ή επιτυχίες μπορούν να φέρουν μεγάλη  ικανοποίηση και αισιοδοξία, αποφεύγοντας έτσι απογοητεύσεις που προκύπτουν από μη ρεαλιστικές προσδοκίες.

• Είναι σημαντικό να δείξετε με τη στάση σας ότι υπάρχει ελπίδα η διαταραχή να αντιμετωπιστεί και η ζωή τους να είναι φυσιολογική.

​

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Σταθερή υποστήριξη, ενδιαφέρον και φροντίδα προς τον πάσχων

​

• Είναι καλό για τον πάσχων να έχει συχνή επαφή με ένα άτομο που ο ίδιος εμπιστεύεται. Να είστε συνεπείς. Μη λέτε ότι θα κάνετε αυτό που ζητά και μετά αλλάζετε γνώμη.

• Δημιουργήστε μια συγκροτημένη και ευχάριστη καθημερινή ρουτίνα. Να παρέχετε ένα δομημένο και προβλέψιμο περιβάλλον. Τον βοηθάει να έχει ένα σταθερό πρόγραμμα και μια δομή μέσα στην ημέρα του.

• Η σταθερή παρουσία σας γύρω του θα τον βοηθήσει, αποφεύγοντας όμως τους υπερβολικά κλειστούς δεσμούς και υψηλής συναισθηματικής φόρτισης (εμπλεκόμενες) σχέσεις μέσα στην οικογένεια.

• Να είστε θετικοί και υποστηρικτικοί. Η θετική αντιμετώπιση είναι αποτελεσματικότερη από την κριτική. Έχει ανάγκη να πιστεύει ότι πηγαίνει καλά. Η αυτοεκτίμηση του πρέπει να ενισχύεται συστηματικά. Ενθαρρύνεται όλες τις θετικές προσπάθειες.

 

Πως μπορώ να βοηθήσω κάποιον που αρχίζει να απομονώνεται κοινωνικά;

​

• Να ελαττώσετε τις προσδοκίες για κοινωνικότητα σε ένα ρεαλιστικό επίπεδο.

• Ρωτήστε τον συγγενή σας για το πού, με ποιά άτομα και πώς νιώθει πιο άνετα.

• Να περιμένετε πως η πρόοδος θα γίνει βήμα-βήμα, καθώς χρειάζεται να ξαναχτίσει την εμπιστοσύνη του τόσο στον εαυτό του όσο και στο περιβάλλον του.

• Αρχικά υπολογίστε ένα συγκεκριμένο αριθμό ατόμων στις κοινωνικές του επαφές και επιδιώξετε να συζητούνται θέματα που δεν προκαλούν έντονα συναισθήματα.

• Ενθαρρύνετε τους με επιβράβευση για κάθε μικρή πρόοδο που κάνουν.

​

Να ακούτε χωρίς να ενθαρρύνετε τις εσφαλμένες πεποιθήσεις αλλά και χωρίς να τις κρίνετε.

​

• Εάν ο συγγενής σας παρουσιάζει αποδιοργανωμένο λόγο και σκέψη, προσπαθήστε να είστε υπομονετικοί και να ακούτε. Αν αρχίσει να συνδέει άσχετα μεταξύ τους θέματα προσπαθήστε να τον επαναφέρετε στο συγκεκριμένο θέμα.

• Είναι σημαντικό να του δίνετε το χώρο και το χρόνο να συζητιούνται οι εμπειρίες του και οι ανησυχίες του και να μη νιώθει ότι δέχεται κριτική ή υπόκειται σε απομόνωση.

• Οι παραισθήσεις δε φεύγουν με εκλογικευμένη αιτιολόγηση.

• Όταν ο συγγενής σας έχει παρανοϊκές ιδέες ή παραισθήσεις, δε βοηθάει να αντιτίθεστε με όσα λέει, να αστειεύεστε με αυτά που λέει ή να τα υπονομεύετε.

• Χωρίς να ακολουθείτε ή να ενθαρρύνετε αυτές τις παραληρητικές ιδέες, μπορείτε να πείτε στο δικό σας άνθρωπο ότι δε συμφωνείτε με τα συμπεράσματά του.

• Εξασφαλίστε ότι αναγνωρίζετε ότι τα πράγματα μπορεί να φαίνονται διαφορετικά στον ίδιο, χωρίς να τον κρίνετε για αυτό.

​

 

Eκφραζόμενο συναίσθημα (expressed emotion) -Ο ρόλος της οικογένειας

​

• Έρευνες δείχνουν πως η κριτική, η επιθετική συμπεριφορά και η έντονη συναισθηματική εμπλοκή από την οικογένεια προς τον ασθενή, μπορεί να επιδεινώσει την κατάσταση και την πορεία της νόσου.

• Το Εκφραζόμενο Συναίσθημα (θετικό ή αρνητικό) περιγράφει το μέγεθος της συναισθηματικής έντασης, η οποία εκφράζεται μέσα σε μία οικογένεια που παρέχει φροντίδα σε άτομο με ψυχική ασθένεια. Έχει τρείς διαστάσεις:

  • Εχθρικότητα:
    Πρόκειται για μία αρνητική στάση απέναντι στον ασθενή και την ασθένεια του. Πηγάζει από τη λανθασμένη εντύπωση των μελών της οικογένειας ότι ο ασθενής μπορεί να ελέγξει την ασθένεια αλλά δεν το κάνει.

  • Συναισθηματική Υπερεμπλοκή:  
    Εδώ η οικογένεια παρουσιάζει υπερβολική συναισθηματική ενασχόληση με τον ασθενή και την ασθένεια του. Η οικογένεια μπορεί να γίνει υπέρ-προστατευτική ή πολύ αγχώδης. 

  • Επικριτική Στάση:   
    Σε αυτή την περίπτωση η οικογένεια εκφράζει διαρκώς επικριτικά σχόλια προς τον ασθενή θεωρώντας, εσφαλμένα, ότι με αυτόν τον τρόπο βοηθάει.

• Το Χαμηλό Εκφραζόμενο Συναίσθημα όπου η οικογένεια είναι πολύ πιο συγκρατημένη στις εκδηλώσεις της προς τον ασθενή, αποτελεί μία πολύ πιο ευνοϊκή συνθήκη για την πορεία της ασθένειας και τη σταθερότητα του οικογενειακού περιβάλλοντος. Σε αυτή την περίπτωση, η οικογένεια κατανοεί ότι ο ασθενής δεν έχει τον πλήρη έλεγχο πάνω στην ασθένεια, αλλά ταυτόχρονα δεν εμφανίζεται υπερ-προστατευτική και καταπιεστική.

• Παρά τις καλές προθέσεις των περισσότερων οικογενειών, η επίτευξη διατήρησης χαμηλών επιπέδων εκφραζόμενου συναισθήματος δεν είναι εύκολη υπόθεση. Εξαρτάται από την ποιότητα της επικοινωνίας της οικογένειας (πριν την έναρξη της ασθένειας) και από το βαθμό κατανόησης και αποδοχής της ασθένειας.                                                                                                                                      

 

​​

Συναισθηματική απόσταση

​

• Σε κάποιες περιπτώσεις, ο συγγενής φαίνεται σαν να ζει για τον ασθενή και όχι για τον εαυτό του, έχοντας αναπτύξει μια συμβιωτική σχέση.

• Αποφεύγετε να κάθεστε όλη την ώρα μαζί του, καθώς αυτό μπορεί να σας βλάψει γιατί εξαντλείστε ψυχικά.

• Σημειώστε ότι η απόλυτη και χωρίς όρια αυτοθυσία για τον συγγενή που πάσχει δεν οδηγεί απαραίτητα στην αποτελεσματική φροντίδα.

• Το να καταναλώνετε απεριόριστο χρόνο με τον συγγενή που πάσχει δεν τον ωφελεί πάντα και μερικές φορές μπορεί να χειροτερέψει την κατάστασή του.

• Είναι πολύ σημαντικό να μην υπάρχει εξάρτηση μεταξύ του ασθενούς και εσάς.

• Η υπέρ-εμπλοκή μπορεί να συμβάλλει τόσο στη χαμηλή εμπιστοσύνη στις ικανότητες του ατόμου με την ψυχική ασθένεια, όσο και στην έλλειψη αυτοεκτίμησης του ιδίου. Επιπρόσθετα κάνει τον φροντιστή λιγότερο αποτελεσματικό στη φροντίδα αφού κουράζεται τόσο συναισθηματικά όσο και σωματικά και δεν έχει προσωπικό χρόνο.

• Μην επωμίζεστε όλη την ευθύνη για τον πάσχων.

​

Θέσπιση Ορίων

​

• Δεν είστε επαγγελματίας ειδικός. Διατηρήστε το ρόλο σας ως αδερφός, παιδί ή γονιός. Μην αλλάξετε το ρόλο σας.

• Πρέπει να αποφασίσετε ποσά μπορείτε να κάνετε και να θέσετε τα όρια σας ξεκάθαρα.

• Θέστε όρια στη μη φυσιολογική συμπεριφορά και εφαρμόστε σταθερά τις συνέπειες.

• Μην αναλάβετε τα πάντα–ο αγαπημένος σας πρέπει να παροτρύνεται να ζει όσο το δυνατόν πιο αυτόνομα.

• Αν νιώθετε αγανάκτηση, μάλλον δίνετε πάρα πολλά.

• Βάλτε ως στόχο να διατηρήσετε το κατάλληλο επίπεδο ανεξαρτησίας και για τον συγγενή σας αλλά και για τον εαυτό σας.

• Σταδιακά αυξήστε την ανεξαρτησία όταν είναι σε θέση να αναλαμβάνει μεγαλύτερες ευθύνες και μπορεί να ολοκληρώσει διάφορες (μικρο)δουλειές.

• Σταδιακά πρέπει να ξαναμάθει να χειρίζεται τα χρήματα και να φροντίζει το σπίτι. Αν είναι αδύνατο να βρει εξωτερική εργασία, βοηθήστε τον συγγενή σας να μάθει να αξιοποιεί δημιουργικά το χρόνο του.

• Αν συνειδητοποιήσετε πως κάνετε παραπάνω από αυτά που θέλετε ή μπορείτε, καλό θα είναι να επικοινωνήσετε με κάποιον ειδικό.

• Αντιμετωπίστε με ιδιαίτερη προσοχή τις ανάγκες και των άλλων μελών της οικογένειας.

• Ενθαρρύνετε τα υγιή μέλη (πχ αδέλφια, παιδιά) να κρατήσουν μια υγιή ισορροπία μεταξύ της προσωπικής τους ζωής και της οικογενειακής.

​

Διαχείριση αρνητικών συναισθημάτων

​

• Δεν μπορείτε εσείς να θεραπεύσετε την ψυχική διαταραχή.

• Παρά τις προσπάθειες σας, τα συμπτώματα μπορεί να διακυμαίνονται και να αλλάζουν με το χρόνο. Θα υπάρχουν διαστήματα βελτίωσης και έξαρσης, ανεξάρτητα από τις ελπίδες και τις πράξεις σας.

• Μην μπείτε στη διαδικασία της ενοχής. Συχνά τα μέλη της οικογένειας μπορεί να νιώθουν τύψεις και να κατηγορούν τον εαυτό τους ή άλλα μέλη της οικογένειας τους. Να θυμάστε ότι οι οικογενειακοί και οι κοινωνικοί παράγοντες μπορεί να συντελέσουν αλλά σε καμία περίπτωση δεν ευθύνονται για τη νόσο. Επομένως, είναι σημαντικό η οικογένεια να γνωρίζει ότι δεν έχει ευθύνες για την ανάπτυξη της διαταραχής.

• Αποφεύγετε τις εντάσεις και μάθετε να ελέγχετε το άγχος σας.

• Αν ο πάσχων σας μιλάει άσχημα ή σας συμπεριφέρεται επιθετικά, έχετε υπ’ όψιν σας ότι δεν απευθύνεται πραγματικά σε σας και δεν υπάρχει λόγος να του κρατάτε θυμό. Προσπαθήστε να διαχωρίσετε τον άνθρωπο από την ασθένεια (διαβάστε περισσότερα για την αποκλιμάκωση κρίσης).

• Αγαπάτε το άτομο, ακόμη κι αν 'μισείτε' τη διαταραχή.

• Αφήστε τα αλλά μέλη να διατηρήσουν την άρνηση της ασθένειας εάν το χρειάζονται. Ψάξτε για αλλά άτομα στα οποία να μπορείτε να μιλήσετε.

• Δεν είστε μόνοι. Το μοίρασμα σκέψεων και συναισθημάτων με άλλους σε μια υποστηρικτική ομάδα βοηθά.

• Για να μπορέσετε να βοηθήσετε περισσότερο το συγγενή σας και να αντιμετωπίσετε αποτελεσματικότερα τις νέες καταστάσεις, είναι απαραίτητο να προσέξετε τη δική σας υγεία και να φροντίζετε τον εαυτό σας.

​

Ενθάρρυνση του συγγενούς στη λήψη της φαρμακευτικής τους αγωγής

​

• Εξαιτίας της φύσης της διαταραχής, ορισμένοι άνθρωποι που πάσχουν μπορεί να αρνηθούν ότι χρειάζονται φαρμακευτική αγωγή. Μπορεί να σταματήσουν τα φάρμακα επειδή πιστεύουν ότι δεν τα χρειάζονται ή επειδή μπορεί να τους προκαλούν κάποιες παρενέργειες.

• Οι συγγενείς και οι φίλοι μπορούν να προσφέρουν ανεκτίμητη υποστήριξη εάν προσέχουν τη λήψη των φαρμάκων από τον ασθενή ή τον παρακινούν όταν ξεχνάει να πάρει τα φάρμακα του. Οι συγγενείς μπορούν να του υπενθυμίζουν τα προβλήματα που αντιμετώπισε στο παρελθόν όταν σταμάτησε την αγωγή του, ή τα προβλήματα που είναι πιθανό να αντιμετωπίσει εάν αποφασίσει να τα σταματήσει χωρίς να συμβουλευτεί τον ιατρό του.

• Αποφύγετε να τους τη δώσετε κρυφά, γιατί είναι σημαντικό να συνειδητοποιήσουν οι ίδιοι ότι η λήψη της φαρμακευτικής αγωγής τους βοηθά. Ειδικά σε ασθενείς με παρανοϊκούς ιδεασμούς αυτό θα καταστρέψει οποιαδήποτε σχέση εμπιστοσύνης την οποία με δυσκολία θα ξαναχτίσετε.